Không gian văn hóa cảnh quan sông Hồng: Tầm nhìn và giải pháp

Vị thế sông Hồng với Thủ đô, với Vùng

Các nghiên cứu đã thực hiện và bài học kinh nghiệm

• Khu đô thị Phúc Xá 1994 (Singapore nghiên cứu giúp đỡ);
• Xây dựng Công viên văn hóa Bãi Giữa sông Hồng (Ý, Trung Quốc);
• Cải tạo, chỉnh trang hai bên sông Hồng (Hội Khoa học Thủy lợi nghiên cứu 2003)…
• Dự án các khu đô thị: Bát Tràng, Cự Khối, Thạch Bàn, Bồ Đề, Thăng Long… do doanh nghiệp Việt Nam đề xuất và nghiên cứu;
• Dự án phát triển Du lịch sông Hồng (2000);
• Dự án Khu đô thị khoa học Tầm Xá – ven sông (Công ty Indochinia – Lan, Mỹ nghiên cứu)
• Năm 2002 UBND Thành phố Hà Nội đã xây dựng đề án thoát lũ sông Hồng và kè cứng bờ sông Hồng…

• Cơ sở khoa học để xem xét dự án là Quy hoạch phòng chống lũ hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình cần được cụ thể hóa trên địa bàn Hà Nội (Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định phê duyệt số 92/QĐ – TTg 2007 và điều chỉnh tại Quyết định 257/QĐ – TTg 2006);
• Các dự án cần có các giải pháp khoa học để thích ứng với biến đổi dòng chảy và an toàn khi mực nước có biến động trong khai thác, sử dụng;
• Cần có sự thống nhất quản lý đồng bộ về chỉnh trị sông Hồng, hệ thống giao thông, tổ chức phân bố dân cư, cải tạo phát triển đô thị ven sông và sự phối hợp giữa các đơn vị hành chính (một số dự án Bãi Giữa, bãi ven sông thuộc địa giới cả 2 huyện, quận);

Các định hướng phát triển – cơ sở pháp lý

• Từ sau khi Hà Nội mở rộng địa giới năm 1961, các đồ án quy hoạch đều đã đề cập đến vai trò sông Hồng và khai thác quỹ đất hai bên sông Hồng;
• Đồ án quy hoạch xây dựng TP năm 1992 đã bước đầu định hướng chức năng sử dụng các khu đất ven sông với mục tiêu ổn định, an toàn cho dân cư và tập trung ở các vị trí thuộc địa bàn Tây Hồ, Ba Đình, Hoàn Kiếm;
• Quy hoạch chung xây dựng TP năm 1998 đã có định hướng phát triển công viên cây xanh đặc dụng phòng hộ, sinh thái ven sông, khai thác giao thông thủy sông Hồng, nâng cấp một số cảng: Phà Đen, Khuyến Lương… và gia cố đê để ngăn lũ cho khu vực trung tâm thành phố;
• Sau khi mở rộng địa giới Hà Nội năm 2008, đến quy hoạch chung xây dựng 2011 đã có đột phá mới về mô hình đô thị và xác định khu vực hai bên sông Hồng là trục không gian cảnh quan trung tâm Thủ đô, nơi bố trí các công viên, công trình văn hóa, giải trí lớn. Khai thác, kế thừa quy hoạch cơ bản phát triển sông Hồng đoạn qua Hà Nội; Cùng với quy hoạch chung, Hà Nội đã phối hợp với nước ngoài nghiên cứu quy hoạch chuyên sâu về khu vực sông Hồng.
• Từ năm 2005, thành phố Hà Nội đã phối hợp với thành phố Seoul Hàn Quốc lập quy hoạch cơ bản phát triển khu vực sông Hồng đoạn qua Hà Nội. Cuối năm 2007 đã hoàn chỉnh và được nghiệm thu với phạm vi nghiên cứu 6.200ha, định hướng cụ thể về chỉnh trị sông Hồng (cơ sở theo QĐ 92/2007 của Thủ tướng Chính phủ), giao thông thủy, hệ thống giao thông ven sông, bố trí các khu đất ở, hệ thống không gian xanh, công viên… Tổng số đất xây dựng đô thị là 2.400ha/ 5200ha nghiên cứu. Riêng công viên cây xanh được phân 4 khu vực theo đơn vị hành chính với tổng diện tích 780ha ven sông và 340ha bãi giữa. Với dự kiến nguồn kinh phí gần 300 triệu USD.
• Trước đó, thành phố Hà Nội và cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) đã phối hợp nghiên cứu Chương trình phát triển đô thị tổng thể Thủ đô Hà Nội (HAIDEP), từ 2005 – 2007 đã nghiệm thu. Trong đó có nội dung về phát triển khu vực ngoài đê với tổng diện tích nghiên cứu 1.363ha;
• Trong Luật Thủ đô 2013 đã đề cập đến định hướng tạo lập cảnh quan khu vực hai bên sông Hồng;
• Hiện nay, sau quy hoạch chung 2011, Thành phố đã phê duyệt quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng (đoạn từ cầu Hồng Hà – Mễ Sở), Quyết định 1045/QĐ-UBND ngày 25/3/2022, với quy mô đất nghiên cứu 10.996,1ha. Đây là đề án cụ thể hóa quy hoạch chung xây dựng 2011, được lập căn cứ các cơ sở pháp lý hiện hành, trong đó có Quyết định 257/QĐ – TTg năm 2016 của Thủ tướng điều chỉnh quy hoạch phòng chống lũ sông Hồng và sông Thái Bình. Trong quy hoạch phân khu này đã định hướng cụ thể về xây dựng công viên cây xanh cấp thành phố và cấp đơn vị ở.
• Quy hoạch hệ thống cây xanh, công viên đến 2030 (quyết định 1495/QĐ – UBND tháng 3/2014 đã định hướng trục cảnh quan sông Hồng hình thành các công viên, công trình mang tính biểu tượng, tính thời đại phục vụ lễ hội, du lịch.

Một số giải pháp triển khai xây dựng công viên văn hóa, cảnh quan bãi giữa sông Hồng

• Đây là công việc cần thiết, có cơ sở pháp lý, có định hướng khung, song để cụ thể hóa rất cần có tầm nhìn đồng bộ và rộng (liên quan đến vùng và Quốc gia). Hơn nữa, TP đang nghiên cứu: Điều chỉnh quy hoạch chung, lập quy hoạch Thủ đô nên cần có phối hợp trong triển khai và lựa chọn dự án thí điểm;
• Ứng dụng khoa học – công nghệ trong tổ chức không gian, vật liệu xây dựng, cây xanh, hạ tầng kỹ thuật để thích ứng với biến đổi mực nước. Bài học từ các dự án chưa được triển khai là chưa hài hòa với hành lang thoát lũ và tính bền vững trong xây dựng. Bài học từ nước ngoài cho thấy đây là vấn đề tác động đến phát triển bền vững;
• Lựa chọn mô hình liên kết thích hợp giữa dự án bãi sông với khu vực qua hệ thống giao thông thủy, trên cao hoặc kết nối từ các cầu qua sông. Đây không chỉ từ chủ định của dự án mà còn xem xét đến yêu cầu chung của cả trục không gian sông Hồng.